Bảo tồn và phát triển các giống cây mít quý bản địa

Mít được trồng tập trung ở một số huyện, thị xã: Sơn Tây, Phúc Thọ, Ba Vì, Chương Mỹ, Thạch Thất, Quốc Oai, Mỹ Đức, Đông Anh, Thanh Oai… Hiện thành phố đang thực hiện các giải pháp nhằm bảo tồn nguồn gen quý của giống mít bản địa, qua đó từng bước xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị thương phẩm từ cây trồng này.

Đa dạng các giống mít bản địa

Theo Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội (Sở NN&PTNT Hà Nội) Vũ Thị Hương, thành phố hiện có một cây mít ở xã Cổ Loa (huyện Đông Anh) với tuổi đời hơn 300 năm, đã được công nhận là cây di sản quốc gia. Tại huyện Ba Vì, có 5 cây mít na ưu tú, hơn 15 năm tuổi, khả năng chống chịu sâu đục thân tốt, cho hơn 80 quả/cây, năng suất vượt 400kg/cây và được Sở NN&PTNT Hà Nội công nhận là cây đầu dòng năm 2015. Loại mít này hiện đã được nghiên cứu và tuyển chọn để khai thác mắt ghép, nhằm phục hồi và phát triển giống mít chất lượng cao ở Hà Nội và các vùng lân cận.

Ở xã Cổ Đông (thị xã Sơn Tây), có khoảng 30.000 cây mít trên diện tích 40ha, sản lượng khoảng 2.000 tấn mỗi năm. Mít Cổ Đông nổi tiếng thơm ngon, giúp nhiều hộ gia đình tăng thu nhập đến 300-400 triệu đồng/năm. Chủ tịch UBND xã Cổ Đông Khuất Văn Xuyên cho biết, xã định hướng phát triển nghề mộc thủ công, du lịch nghỉ dưỡng và du lịch cộng đồng gắn với thương hiệu mít Cổ Đông, đồng thời phấn đấu xây dựng mít dai ta đạt tiêu chuẩn sản phẩm OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm).

Tương tự, xã Sơn Đông (thị xã Sơn Tây) có 15ha trồng các loại mít. Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Đông Phùng Xuân Trí chia sẻ rằng, ngoài việc tiêu thụ mít tươi, người dân địa phương còn hướng đến phát triển các sản phẩm chế biến từ mít như múi mít sấy, sữa chua mít, chè mít, rượu mít, cũng như các đồ gia dụng và nội thất làm từ gỗ mít.

Xã Phú Cường (huyện Sóc Sơn) cũng nổi tiếng với nhiều giống mít chất lượng cao. Đặc biệt, gia đình bà Nguyễn Thị Huệ và ông Nguyễn Thành Tiến ở đội 3, thôn Tân Trại, có vườn mít gồm mít dai chín sớm, mít dai chín muộn và mít na, với tuổi đời từ 60-80 năm. Quả mít dai ở Phú Cường có múi màu vàng, ít xơ, ngọt, thơm và có hạt nhỏ, nặng khoảng 6-10kg/quả. Nhiều cây cho thu hoạch từ 3-5 tạ quả/năm.

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội Vũ Thị Hương thông tin thêm rằng, thành phố hiện có 28 cây mít đầu dòng, bao gồm các loại: Mít na Ba Vì, mít dai Cổ Loa (Đông Anh) và thị xã Sơn Tây. Đặc biệt, năm 2022, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã cấp nhãn hiệu chứng nhận cho sản phẩm quả mít tươi trồng tại thị xã Sơn Tây. Đây là cơ hội giúp người trồng mít tại Sơn Tây nói riêng và thành phố Hà Nội nói chung quảng bá và phát triển kinh tế từ mít. Những cây mít đầu dòng này cũng là nguồn cung cấp giống chất lượng cao, giúp mở rộng diện tích trồng mít đặc sản trên địa bàn thành phố trong tương lai.

Định hướng phát triển vùng trồng mít

Mít là cây ăn quả lâu năm, dễ gieo trồng và dễ chăm sóc, đồng thời mang lại giá trị kinh tế cao. Cụ thể, quả mít là nguồn cung cấp dinh dưỡng phong phú, có thể ăn ngay hoặc chế biến thành nhiều sản phẩm như mít sấy khô, sấy dẻo, mứt, bánh… Thân cây mít được sử dụng trong việc sản xuất đồ gia dụng và đặc biệt là đồ thờ cúng. Tuy nhiên, quả mít chủ yếu được tiêu thụ dưới dạng tươi, việc chế biến và tiêu thụ vẫn chưa ổn định. Hiện tại, việc tổ chức sản xuất còn nhỏ lẻ và phân tán, gây khó khăn trong đầu tư hạ tầng, kiểm soát chất lượng, tiêu thụ sản phẩm, liên kết chế biến và xây dựng chuỗi giá trị.

Để khắc phục những hạn chế này, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội, Vũ Thị Hương cho biết, ngành Nông nghiệp Hà Nội đang rà soát lại diện tích trồng mít để định hướng cụ thể vùng sản xuất tập trung, gắn với chế biến, xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ và có chính sách hỗ trợ về cơ sở hạ tầng. Ngoài ra, ngành còn tổ chức các lớp tập huấn, chuyển giao quy trình sản xuất tiên tiến cho người dân, bảo đảm chất lượng và an toàn thực phẩm, hướng tới xuất khẩu.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội, Nguyễn Mạnh Phương, cũng nhấn mạnh thành phố Hà Nội luôn chú trọng việc bảo tồn nguồn gen quý của giống mít bản địa. Các địa phương tạo điều kiện để các hộ trồng mít giao lưu, học hỏi kinh nghiệm, kỹ thuật trồng và chăm sóc, nâng cao chất lượng sản phẩm. Trong thời gian tới, ngành Nông nghiệp Hà Nội sẽ tiếp tục lựa chọn, quản lý và khai thác hiệu quả cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng để nâng cao giá trị kinh tế từ cây mít.