Không chỉ trong lĩnh vực âm nhạc với nhiều tác phẩm nổi bật, chất liệu dân gian và lịch sử cũng là nguồn cảm hứng sáng tạo trong văn học và các loại hình nghệ thuật khác cho các tác giả thuộc thế hệ “Gen Z” – những người được sinh ra trong giai đoạn từ năm 1996 đến 2012. Họ đang tạo nên một luồng gió mới trong văn học và nghệ thuật đương đại, thu hút và gắn kết những người cùng thế hệ thêm yêu mến và say mê văn hóa, lịch sử dân tộc.
Mạch nguồn từ văn hóa dân tộc
Một minh chứng cho điều này là triển lãm hội họa “Dân gian trong Gen Z” hiện đang diễn ra tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội), thu hút sự chú ý đông đảo của công chúng, đặc biệt là các bạn trẻ. Triển lãm trưng bày 39 tác phẩm của 3 tác giả, mỗi người khai thác chất liệu dân gian qua nhiều phong cách khác nhau.
Ví dụ, Vei Vei (sinh năm 2000) mang đến bộ tranh về hát bội với góc nhìn hoạt hình vui tươi; Pao (sinh năm 2002) tạo ra những bức họa dí dỏm từ đồng dao và bài vè; Meaptopia (sinh năm 1999) nghiên cứu tranh Đông Hồ và thể hiện qua ngôn ngữ hiện đại. Không chỉ gây ấn tượng vào ban ngày, triển lãm càng trở nên hấp dẫn hơn vào ban đêm khi người xem được thưởng lãm tác phẩm trong không gian mát dịu và ánh sáng lung linh huyền ảo. Cùng với hội họa, lĩnh vực thời trang cũng chứng kiến nhiều bộ sưu tập của các nhà thiết kế trẻ lấy cảm hứng từ chất liệu dân gian và truyền thống.
Đáng chú ý là nhà thiết kế Phạm Trần Thu Hằng (sinh năm 1997) với show diễn “Vĩnh họa Thăng Long” vào đầu năm 2024, kết hợp nghệ thuật múa rối dân gian và các loại hình nghệ thuật truyền thống khác vào trang phục. Bộ phim ngắn “Mộng Đông Hồ” của hai “Gen Z” Bùi Thị Kiều Trinh và Nguyễn Thị Ngọc Phượng, lấy ý tưởng từ tranh dân gian Đông Hồ, cũng tạo được dấu ấn đáng kể trong cộng đồng trẻ trong một thời gian dài…
Ví dụ điển hình cho điều này là triển lãm hội họa “Dân gian trong Gen Z” diễn ra tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội), đang thu hút đông đảo sự chú ý của công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Triển lãm trưng bày 39 tác phẩm từ ba tác giả với phong cách độc đáo khai thác chất liệu dân gian. Vei Vei (sinh năm 2000) với bộ tranh hát bội nhìn qua lăng kính hoạt hình vui nhộn; Pao (sinh năm 2002) sáng tác những bức họa hài hước từ bài vè và đồng dao; Meaptopia (sinh năm 1999) nghiên cứu tranh Đông Hồ và tái hiện qua ngôn ngữ hiện đại. Đặc biệt, triển lãm còn trở nên quyến rũ hơn vào ban đêm, khi các tác phẩm được chiếu sáng lung linh trong không gian mát mẻ, tạo cảm giác huyền ảo cho người xem.
Trong lĩnh vực văn học, nhiều tác giả “Gen Z” cũng đã để lại dấu ấn với các tác phẩm lấy cảm hứng từ chất liệu dân gian. Cuốn tiểu thuyết “Kiện trời” của tác giả Giai Du (sinh năm 2001) vừa ra mắt đã gây “sốt” trên các diễn đàn đọc sách. Tác phẩm dựa trên ý tưởng dân gian rằng người có oan ức sẽ kiện lên trời, với cách tiếp cận sâu sắc và lối viết độc đáo, Giai Du đã truyền tải thông điệp về công lý và niềm tin vào sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác. Khai thác chất liệu lịch sử, tiểu thuyết “Như sơ” của tác giả Việt Chi (sinh năm 1999) lấy cảm hứng từ mối tình giữa Trần Quang Khải và Phụng Dương công chúa thời Trần. Tập truyện “Tước gấm giấu đay” với sự tham gia của nhiều cây bút trẻ, phần lớn là “Gen Z”, viết về 13 người phụ nữ có ảnh hưởng trong lịch sử dân tộc. Những tác phẩm này đều nhận được đánh giá cao trên văn đàn và trong đời sống.
Xu hướng sáng tác nhiều triển vọng
Từ những kỷ niệm thời thơ ấu nghe cải lương, đọc truyện cổ tích, chơi các trò chơi dân gian, Phương Vy (nghệ danh Vei Vei) đã theo học mỹ thuật và đam mê nghiên cứu văn hóa, lịch sử Việt Nam. Trong quá trình tìm hiểu, nghệ thuật hát bội đã để lại ấn tượng sâu sắc, đặc biệt là các yếu tố như trang phục và cách vẽ mặt. “Những yếu tố này khơi gợi sự sáng tạo trong tôi và tôi muốn truyền cảm hứng đến các bạn trẻ qua các sản phẩm mỹ thuật có tính ứng dụng cao,” họa sĩ Vei Vei chia sẻ.
Tác giả Việt Chi với tiểu thuyết dã sử “Như sơ”, đã bán được hơn 500 bản chỉ trong tuần đầu ra mắt, cho biết khi đọc các tài liệu lịch sử chính thống, cô nảy sinh nhiều ý tưởng và định viết một câu chuyện nhẹ nhàng. Nhưng khi bắt đầu viết, cô cảm thấy cần phải nghiên cứu và tra cứu kỹ lưỡng hơn, đồng thời có những tham vọng lớn lao hơn. “Tôi luôn thấy văn hóa và lịch sử dân tộc rất hấp dẫn. Có những câu chuyện thú vị nằm ngoài chương trình giáo dục và sẽ thật tuyệt nếu nhiều người biết đến, đặc biệt là các bạn trẻ. Họ sẽ nhận ra rằng lịch sử không khô khan và các yếu tố dân gian rất gần gũi, từ đó thêm yêu quê hương, đất nước,” Việt Chi chia sẻ về động lực viết tiểu thuyết lịch sử.
Nhà văn Đức Anh, đại diện Linh Lan Books – đơn vị hỗ trợ nhiều tác phẩm văn học của các tác giả trẻ, nhận xét rằng hiện nay dòng văn học lấy cảm hứng từ lịch sử và văn hóa dân gian đang rất được ưa chuộng trên thị trường, không chỉ thu hút giới trẻ mà còn được độc giả quốc tế đón nhận. Tuy nhiên, để các tác phẩm này có sức sống bền lâu, các tác giả trẻ cần đầu tư nghiên cứu cẩn trọng và sáng tác theo hướng kết nối với đời sống hiện đại, hướng con người đến những giá trị chân – thiện – mỹ. Nguyễn Việt Nam, người sáng lập và điều hành Tired City – một đơn vị hỗ trợ và phát triển nghệ thuật sáng tạo qua việc hợp tác với các nghệ sĩ trẻ và đưa tác phẩm có bản quyền của họ vào đời sống, cho biết đã thực hiện nhiều dự án với các nghệ sĩ trẻ để mang lại góc nhìn, câu chuyện, và cách thể hiện mới cho văn hóa dân gian Việt Nam. Ban đầu, các nghệ sĩ trẻ hơi ngại ngùng, lo ngại về độ chính xác trong việc xây dựng hình tượng.
Nhưng gần đây, họ đã tự tin hơn và thể hiện tinh thần của thế hệ hôm nay trong văn hóa dân gian, truyền thống, và được công chúng đón nhận. Với sự năng động của “Gen Z”, những sáng tạo này không chỉ khiến công chúng trẻ thêm yêu lịch sử và văn hóa truyền thống mà còn tạo ra các sản phẩm đặc sắc, góp phần phát triển công nghiệp văn hóa. Thế hệ “Gen Z” lớn lên trong thời đại kỹ thuật số và tiếp xúc với văn hóa toàn cầu, nhưng họ vẫn nỗ lực giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống dân tộc qua những sáng tạo mới. Đây là xu hướng tích cực và thực sự có nhiều triển vọng khi được đầu tư phát triển.
