Trí tuệ nhân tạo (AI) đang nổi lên như một nguồn lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế toàn cầu. Những quốc gia mạnh mẽ trong lĩnh vực công nghệ không chỉ chú trọng vào việc xây dựng các mô hình và cơ sở hạ tầng, mà còn thúc đẩy các chiến lược AI với chủ quyền nhằm đảm bảo lợi ích quốc gia và duy trì sức cạnh tranh lâu dài. Việt Nam cũng nằm trong xu hướng này khi các công ty liên tục đầu tư và phát triển những sản phẩm AI một cách bài bản.
Chiến lược đưa AI vào thực tiễn
Theo cuộc khảo sát World AI Index năm 2025, Việt Nam đang ở vị trí thứ 6 trong số 40 quốc gia về khả năng và ứng dụng AI, nằm trong danh sách 10 quốc gia hàng đầu thế giới. Trong chiến lược quốc gia mà Chính phủ phát động vào năm 2021 về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo hướng tới năm 2030, mục tiêu được đặt ra là sẽ hình thành 10 thương hiệu AI khu vực, thiết lập 3 trung tâm quốc gia chuyên về lưu trữ dữ liệu, và tiến tới nhóm 50 quốc gia hàng đầu trong nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI.
Trong kỳ họp thứ mười sắp tới của Quốc hội khóa XV, Chính phủ có kế hoạch trình lên Quốc hội để xem xét và thông qua một bộ luật liên quan đến AI, nhằm tạo ra khung pháp lý cho giai đoạn phát triển mới. Bên cạnh đó, chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030 cũng sẽ được điều chỉnh để phù hợp với xu thế phát triển hiện nay.
Ngoài ra, các chương trình đào tạo nguồn nhân lực số cũng đang được triển khai, nhằm tạo dựng một đội ngũ kỹ sư và chuyên gia công nghệ có trình độ cao, cùng với phong trào “Bình dân học vụ số” để phổ cập kỹ năng kỹ thuật số và AI cho toàn dân. Việc hợp tác với các tập đoàn công nghệ hàng đầu như NVIDIA cũng đang được chú trọng nhằm tăng cường hạ tầng và ứng dụng AI.
Những nỗ lực trên thể hiện rằng Chính phủ đã có những chuẩn bị thống nhất và quyết tâm cao trong việc biến ứng dụng AI thành động lực thúc đẩy tăng trưởng. Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã đề nghị NVIDIA hỗ trợ Việt Nam trong việc phát triển AI có chủ quyền, hợp tác với các đối tác trong nước để áp dụng AI vào tất cả các lĩnh vực kinh tế, đồng thời xây dựng các giải pháp AI trên toàn quốc.
Các chuyên gia cho rằng việc phát triển AI có chủ quyền là rất quan trọng, không chỉ giúp quốc gia bảo vệ dữ liệu nhạy cảm và duy trì an ninh số, mà còn đảm bảo rằng các công nghệ cốt lõi được phát triển phù hợp với ngôn ngữ, văn hóa và nhu cầu nội tại của quốc gia.
Phó Tổng giám đốc Tập đoàn FPT, đồng thời là Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Phần mềm FPT, ông Phạm Minh Tuấn, đã cho biết rằng AI có chủ quyền sẽ là yếu tố vô cùng quan trọng để thúc đẩy đất nước tiến bộ hơn và bắt kịp các quốc gia phát triển.
Doanh nghiệp nỗ lực tự chủ AI
Vấn đề liên quan đến AI có chủ quyền đã được các công ty xác định là mục tiêu chiến lược quan trọng, bao gồm các nỗ lực đầu tư vào hạ tầng, tăng cường hợp tác quốc tế và phát triển sản phẩm. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn chưa có nhiều mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) chuyên biệt cho tiếng Việt do người Việt phát triển.
Một ví dụ điển hình là VNG, công ty đang đầu tư mạnh mẽ vào AI với chiến lược “AI first”, nhắm đến mục tiêu trở thành công ty dẫn đầu trong lĩnh vực AI trong vòng 5 năm tới. GreenNode, một công ty con của VNG, đã hợp tác với NVIDIA để ra mắt hạ tầng AI Cloud tại Bangkok (Thái Lan) vào tháng 6-2024, đánh dấu một trong những hạ tầng AI Cloud lớn đầu tiên tại khu vực Đông Nam Á, phục vụ cho giai đoạn bùng nổ ứng dụng AI.
GreenNode cũng đã giới thiệu GreenMind, mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) mã nguồn mở đầu tiên, được thiết kế đặc biệt cho tiếng Việt và được tích hợp trên nền tảng NVIDIA Nim, một hệ thống tập hợp các mô hình AI tiêu chuẩn quốc tế cho doanh nghiệp.
Theo ông Vũ Thanh Tùng, Giám đốc sản phẩm của GreenNode, GreenMind rất phù hợp cho việc các doanh nghiệp Việt Nam áp dụng vào trợ lý AI, chatbot tương tác theo ngữ cảnh, hệ thống tìm kiếm và khai thác thông tin chuyên sâu, cũng như các ứng dụng yêu cầu khả năng suy luận phức tạp bằng tiếng Việt, bao gồm logic, toán học và phân tích tình huống. Sự xuất hiện của GreenMind được xem là một bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa tầm nhìn về AI có chủ quyền tại Việt Nam.
Ông Lê Hồng Minh, Chủ tịch Hội đồng quản trị VNG, đã chia sẻ rằng VNG đang đầu tư mạnh vào việc phát triển các LLM từ đầu, nhắm đến mục tiêu tạo ra AI do người Việt kiểm soát.
Mạng xã hội Zalo cũng đang phát triển các sản phẩm AI dành riêng cho người Việt, với trợ lý công dân số AI, giúp 78,3 triệu người dùng Zalo có thể tra cứu thông tin thủ tục hành chính và quy định pháp lý một cách dễ dàng và nhanh chóng.
Ứng dụng này đóng góp vào mục tiêu để mỗi công dân đều có một “trợ lý” AI. Các tính năng AI trên nền tảng Zalo như chuyển văn bản thành giọng nói, dịch tin nhắn, và soạn thảo bằng giọng nói đã thu hút hơn 20% người dùng thường xuyên mỗi tháng. Zalo đặt kỳ vọng rằng sau 5 năm, 100% người dân Việt Nam sẽ sử dụng nền tảng nhắn tin và trợ lý AI thông minh.
Cùng với VNG, tập đoàn FPT là một trong những đơn vị đi đầu trong việc đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI). Theo ông Lê Hồng Việt, Giám đốc FPT Smart Cloud, FPT đã triển khai hơn 1.500 AI agent tại Việt Nam, hỗ trợ tự động hóa tới 46% khối lượng công việc của các trung tâm chăm sóc khách hàng, đồng thời nâng cao doanh thu lên 20% qua kênh telesales. Công ty cũng đã xử lý hơn 400 triệu bộ giấy tờ mỗi năm, đạt độ chính xác trên 95%.
Trong lĩnh vực nhân sự, các trợ lý AI đã giúp 20.000 nhân viên nâng cao kỹ năng học tập, cải thiện 15% chất lượng kiến thức và tiết kiệm 80% chi phí đào tạo. Ông Lê Hồng Việt đã đưa ra một lộ trình chiến lược cho giai đoạn 2025-2030 nhằm giúp Việt Nam không chỉ theo kịp mà còn có khả năng dẫn đầu khu vực. Chiến lược mang tên “Xây dựng AI có chủ quyền” tập trung vào bốn lĩnh vực cốt lõi: con người, hạ tầng số, sản phẩm và hệ sinh thái. Lộ trình này được phân chia thành ba giai đoạn chính: Năm 2025 là thời điểm chuẩn bị và xây dựng nền tảng; giai đoạn 2026-2027 tập trung vào triển khai và mở rộng; và giai đoạn 2028-2030 hướng tới việc dẫn đầu khu vực.
Từ góc độ khác, ông Nguyễn Hoàng Hưng, Giám đốc công nghệ Viettel AI, cho rằng để phát triển AI cần có đồng thời ba yếu tố: công nghệ, hạ tầng và con người, trong đó hạ tầng là yếu tố quyết định.
Vai trò của các trung tâm dữ liệu rất quan trọng để đáp ứng yêu cầu cho các mô hình ngôn ngữ lớn (hạ tầng AI), mặc dù hiện tại vẫn còn thiếu hụt. Gần đây, những công ty như Viettel và FPT đã mạnh tay đầu tư vào hạ tầng tính toán phục vụ cho AI, tạo cơ hội thu hẹp khoảng cách với thế giới.
