Kỹ năng ngăn ngừa ngộ độc thực phẩm

Nguyên nhân gây ngộ độc nhiều nhất

Mỗi năm, Trung tâm Chống độc thuộc Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận và điều trị khoảng 4.000 ca ngộ độc, trong đó ngộ độc thực phẩm chiếm từ 10-20%. Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, chỉ rõ rằng có ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến ngộ độc thực phẩm. Đầu tiên, thực phẩm có thể bị nhiễm vi sinh vật và các độc tố từ vi sinh vật. Thứ hai, thực phẩm có thể bị nhiễm hóa chất trong quá trình nuôi trồng, bảo quản, và chế biến, như hóa chất bảo vệ thực vật, phụ gia thực phẩm hoặc chất bảo quản. Cuối cùng, một số thực phẩm tự nhiên chứa độc tố, chẳng hạn như cá nóc và nấm.

“Bị nhiễm vi sinh vật là nguyên nhân chính gây ra ngộ độc thực phẩm. Điều này thường xảy ra do thực phẩm không được chế biến và sử dụng vệ sinh, hoặc bị nhiễm vi khuẩn trong quá trình sản xuất và phân phối. Thêm vào đó, việc đun nấu thực phẩm không đúng cách để tiêu diệt vi khuẩn hoặc nhiễm khuẩn chéo từ người chế biến hay các dụng cụ, bề mặt chế biến cũng góp phần. Trong nhóm này, các vi khuẩn gây bệnh tiêu hóa như: E.coli, Salmonella, lỵ và tả là phổ biến nhất,” bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên giải thích.

Theo thống kê ở các nước phát triển, mặc dù tỷ lệ tử vong do ngộ độc thực phẩm nhiễm vi sinh vật chỉ khoảng 1%, nhưng mỗi vụ vẫn ảnh hưởng tới sức khỏe của hàng trăm người. Ở Việt Nam, những năm gần đây, tình trạng ngộ độc do thực phẩm không đảm bảo vệ sinh gia tăng do yếu kém trong kiểm soát an toàn thực phẩm. Yếu tố thương mại và thị trường không được kiểm soát chặt chẽ cũng gây ra nhiều vụ ngộ độc tập thể.

Khi kinh tế gặp khó khăn, người tiêu dùng thường mua thực phẩm giá rẻ và chấp nhận thực phẩm không rõ nguồn gốc, không đảm bảo chất lượng. Người bán cũng cố gắng giảm chi phí cung cấp thực phẩm giá rẻ nhưng không an toàn. Nhiều người chưa chế biến và bảo quản thực phẩm đúng cách, chẳng hạn để thức ăn ở ngoài không khí nóng quá lâu hoặc không tuân thủ nguyên tắc ăn chín, uống sôi, khiến thực phẩm dễ nhiễm khuẩn, tăng nguy cơ ngộ độc. Điều này đặc biệt đáng lo ngại với thức ăn đường phố và hàng rong, nơi chất lượng thực phẩm khó kiểm soát và không thể lấy mẫu xét nghiệm.

“Nếu không giải quyết tận gốc vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, sẽ tiếp tục xảy ra nhiều vụ ngộ độc, ảnh hưởng nhiều người,” bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên nhấn mạnh.

Hướng dẫn bảo đảm an toàn thực phẩm

Trong trường hợp ngộ độc do vi sinh vật, việc xác định nguyên nhân có thể mất từ 3-6 ngày, thậm chí lâu hơn. Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia đang đề xuất Bộ Y tế lập trung tâm đánh giá nguy cơ an toàn thực phẩm. Điều này nhằm thực hiện các nghiên cứu bài bản, dựa trên bằng chứng khoa học, để nâng cao công tác đảm bảo an toàn thực phẩm, phòng và chống ngộ độc tại Việt Nam.

Trước tình trạng nhiều vụ ngộ độc tập thể gần đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho rằng, bên cạnh việc hướng dẫn quản lý an toàn thực phẩm và kiểm soát chặt chẽ để ngăn chặn thực phẩm không rõ nguồn gốc đưa vào bếp ăn tập thể, các cơ quan chức năng địa phương cần phổ biến kiến thức về an toàn thực phẩm cho người dân. “Các địa phương cần tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho các doanh nghiệp có bếp ăn tập thể và các cơ sở sản xuất, cung ứng thực phẩm. Đặc biệt, người dân cũng cần được tuyên truyền để thay đổi hành vi mua lương thực, thực phẩm từ những nguồn an toàn,” Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh.

Các chuyên gia khuyến cáo rằng, để phòng tránh ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn, người dân nên chọn thực phẩm từ các nguồn uy tín, có nguồn gốc rõ ràng và nhãn mác đầy đủ. Thực phẩm cần được rửa sạch trước khi chế biến, đặc biệt đối với các loại thịt, gia cầm và hải sản, nên rửa dưới vòi nước chảy mạnh thay vì trong bồn rửa bát để tránh lây nhiễm vi khuẩn. Trứng cần được rửa sạch trước khi đập và không nên để trong tủ lạnh quá 2 tuần. Rau, củ, quả nên rửa sạch dưới vòi nước và không nên ngâm quá lâu để tránh mất chất dinh dưỡng.

Thực phẩm cần được nấu chín kỹ ở nhiệt độ thích hợp, ví dụ thịt, gia cầm và hải sản cần được nấu chín tối thiểu ở 74 độ C để tiêu diệt vi khuẩn. Bảo quản thực phẩm ở nhiệt độ phù hợp để ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn cũng rất quan trọng. Sữa và các sản phẩm từ sữa chỉ nên sử dụng khi còn hạn và đã được tiệt trùng. Với thực phẩm chế biến sẵn, cần kiểm tra kỹ nhãn mác trước khi mua, tránh mua sản phẩm đã hết hạn sử dụng. Đặc biệt, nếu bao bì đồ hộp bị móp méo, gỉ sắt hoặc phồng lên, dù còn hạn sử dụng cũng không nên mua vì có thể đã bị nhiễm độc vi khuẩn Clostridium botulinum, gây ngộ độc rất nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.